Ποιο είναι το νόημα της λέξης συνείδηση;

Φαίνεται πως ζούμε στις μέρες του χαμένου νοήματος των λέξεων. Όπως το κάθε τι μεταλλάσσεται, το ίδιο συμβαίνει και με τη γλώσσα. Άλλα λέμε, άλλα εννοούμε, άλλα καταλαβαίνουν οι γύρω μας. Μία από τις λέξεις αυτές είναι και η «συνείδηση», η οποία είναι ο πυρήνας στην ταινία του Κορνέλιου Πορουμπόιου, «Αστυνομία, ταυτότητα».

Πως καταστρέφεις έναν νέο άνθρωπο;

Ιδού το ερώτημα η απάντηση του οποίου απαιτεί ενεργοποίηση της συνείδησης με την οποία παλεύει ο Κρίστι. Αλλά από την άλλη υπάρχει και η λέξη «καθήκον» που ταλανίζει το νεαρό αστυνομικό.
Βλέπουμε έναν άνδρα να περπατά. Η κάμερα τον ακολουθεί υπομονετικά. Σε λίγο αντιλαμβανόμαστε πως είναι αστυνομικός καθώς τον βλέπουμε να μπαίνει μέσα σε ένα αστυνομικό τμήμα. Σύντομα ανακαλύπτουμε πως παρακολουθεί ένα νεαρό. Από τις γραπτές αναφορές του αστυνομικού, που η κάμερα διαβάζει σαν ανθρώπινο μάτι, μαθαίνουμε πως ο νεαρός είναι χρήστης χασίς και προμηθεύει με αυτό και δύο συμμαθητές του. Εδώ μπαίνει πλέον το συνειδησιακό πρόβλημα του Κρίστι, όπως είναι το όνομά του αστυνομικού. Παρατείνει την παρακολούθηση και αποφεύγει να κλείσει την υπόθεση, που θα σήμαινε τη σύλληψη του νεαρού, για να μην καταστρέψει τη ζωή του. Πιστεύει πως σύντομα θα αλλάξει ο νόμος και θα αποποινικοποιηθεί η χρήση και η κατοχή μικροποσότητας χασίς και δε θέλει να έχει βάρος στη συνείδησή του. Όμως ο διοικητής του τον πιέζει, Θεωρεί πως τα στοιχεία είναι επαρκή για να δοθεί ένα τέλος και να συλληφθεί ο δράστης. Στο φινάλε έχουμε μία καταπληκτική σκηνή στην οποία ο Κρίστι, που φαίνεται πως δεν είναι «γουρούνι, δολοφόνος», προσπαθεί να πείσει το διοικητή του να «τη χαρίσουν» στο νεαρό. Και τότε ξεκινά μία συζήτηση στην οποία οι δύο άνδρες επιχειρηματολογούν προσπαθώντας να πείσουν ο ένας τον άλλον για το νόημα των λέξεων. «Συνείδηση», «καθήκον», «νόμος» κλπ. Μάλιστα, ο διοικητής καταφεύγει και στη χρήση ενός λεξικού. Πρόκειται για μία σκηνή που, κατά την άποψή μου, η θέση της είναι στην κινηματογραφική ανθολογία.
Ο Κορνέλιου Πορουμπόιου αφηγείται με μία λιτότητα που εντυπωσιάζει, ίδιον μεγάλου σκηνοθέτη. Δε χρησιμοποιεί κανένα εξωτερικό στοιχείο εντυπωσιασμού. Τα πάντα είναι απέριττα, αυτό που τον ενδιαφέρει είναι οι χαρακτήρες του και το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο κινούνται. Χειρίζεται με μαεστρία το θέμα του, και εισχωρεί βαθιά μέσα τον κεντρικό του χαρακτήρα, τον Κρίστι, σκιαγραφώντας την εσωτερική του σύγκρουση. Για να γίνει πιο κατανοητή η προσωπικότητά του, τον δείχνει να επιστρέφει στο σπίτι και να μιλά με τη γυναίκα του για διάφορα πράγματα που συνήθως συζητούν τα αντρόγυνα. Είναι μία ταινία η οποία πιάνει ένα απλό, καθημερινό θέμα και του προσδίδει ένα τεράστιο μέγεθος, όπως είναι για τον κάθε άνθρωπο αυτό που αντιμετωπίζει. Δε βιάζει την κάμερά του. Την αφήνει να κινείται αργά και υπομονετικά, δεν κάνει αλόγιστη χρήση του μοντάζ, δίνει σημασία στα λόγια των ηρώων του. Γιατί, εντέλει, αυτό επιθυμεί και ο ίδιος, αυτός είναι ο σκοπός του. Δε θέλει να κάνει μια αστυνομική ταινία, με πλοκή, δράση καλούς και κακούς. Είναι μια ταινία εσωτερικών διεργασιών. Φαίνεται απλή αλλά πατάει σε ένα εξαιρετικά δυνατό σενάριο, που δε βασίζεται σε εύκολους και εξυπνακίστικους διαλόγους που συχνά παραπλανούν το θεατή. Αντιθέτως, ο κάθε διάλογος έχει ιδιαίτερη σημασία, η κάθε λέξη, αν και μιλάμε για το χαμένο νόημα των λέξεων, έχει το νόημά της. Η δε τελική «σύγκρουση» δεν έχει εφέ, πυροβολισμούς και διάφορα ταρατατζούμ. Αλλά είναι μία εκπληκτικής δύναμης συζήτηση ανάμεσα σε δύο δυνατούς παίκτες που και εκεί, αν και είμαστε με το μέρος του Κρίστι, ο διοικητής λειτουργεί με εκπληκτική ευστροφία και πειθώ. Και εδώ δεν μπορεί κάποιος να πάρει εύκολα θέση, δεν μπορεί χωρίς σκέψη να αποφασίσει περί του καλού και του κακού. Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι υψηλού επιπέδου, σε πολύ δύσκολους ρόλους, κατά τη γνώμη μου. Μια μεγάλη - μικρή ταινία. Μία ανεξάρτητη και φτηνή παραγωγή από τη Ρουμανία, που όπως έχω πολλές φορές επαναλάβει, βιώνει την άνθηση της κινηματογραφίας της.

Το χαμένο νόημα των λέξεων

Η ταινία προβλήθηκε στο τμήμα Ματιές στα Βαλκάνια του 50ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου
Θεσσαλονίκης. Η Εποχή είχε κάνει μία αναφορά τότε και επιπλέον, στις 29 Νοεμβρίου είχαμε φιλοξενήσει και μία μικρή συνέντευξη του σκηνοθέτη.
Σήμερα θα δημοσιεύσουμε ένα απόσπασμα από συνέντευξη του Κορνέλιου Πορουμπόιου, που παραχώρησε στη ρουμάνα συνάδελφό Ιουλία Μπλάγκα, και αλίευσα στο διαδίκτυο.
ΕΡ.: Νομίζω πως είναι μία από τις πιο σοβαρές ταινίες σχετικά με την μετακομμουνιστική κοινωνία.
ΑΠ.: Σκέψου πως σε καθορίζει η καθημερινότητα. Επηρεάζεσαι μέχρι το μεδούλι. Εγώ ζω εδώ και η προβληματική των ταινιών μου δεν μπορεί παρά να πηγάζει με τα όσα συμβαίνουν εδώ.
ΕΡ.: Ήθελες από την αρχή να προσεγγίσεις την μετακομμουνιστική πραγματικότητα μέσα από το πρίσμα ενός πραγματικού γεγονότος;
ΑΠ.: Όχι, περισσότερο ενδιαφέρθηκα εξαιτίας δύο πραγματικών περιστατικών που έπεσαν στην αντίληψή μου. Πρόκειται για την ιστορία ενός νέου ο οποίος προδίδει τον αδελφό του σε μία παρόμοια περίπτωση, με χασίς, και άλλη μία που μου αφηγήθηκε ένας φίλος αστυνομικός ο οποίος κάποια στιγμή είχε μια τέτοια υπόθεση την οποία δεν ήθελε να κλείσει. Σταδιακά έφτασα να κάνω μία ταινία για τις λέξεις που έχουν χάσει το νόημά τους. Ανάμεσά τους και η λέξη προδοσία. Ο ήρωάς μου, ο Κρίστι, πιστεύει πως είμαστε όλοι καλοί από τη φύση μας, που είναι και αυτό μία έκφραση που έχει χάσει το νόημά της.
ΕΡ.: Το σενάριο είναι τόσο καλά δομημένο που μπορείς να αναγνωρίσεις πως τόσο ο Κρίστι όσο και ο διοικητής του αστυνομικός έχουν και οι δύο δίκιο.
ΑΠ.: Ο καθένας έχει το δικό του δίκιο. Για μένα σε αυτό οφείλεται και η δυσκολία της τελικής σκηνής. Το πως ο διοικητής θα πείσει τον Κρίστι με τα λόγια, χρησιμοποιώντας μάλιστα, ένα λεξικό.
Στην ίδια συνέντευξη, ο Πορουμπόιου αναφέρει πως όταν κινηματογραφούσε ήταν επηρεασμένος από τον Μπρεσόν τόσο στο πώς να κάνει χρήση της γλώσσας του σώματος όσο και στην ανάπτυξη των χαρακτήρων του.
Ερωτώμενος επίσης πως αν με αυτήν την ταινία αισθάνεται πως έχει αγγίξει το μάξιμουμ, απάντησε: «Δε μου αρέσει να σκέπτομαι έτσι». Πολύ καλή απάντηση που αν μη τι άλλο κρύβει πολλές υποσχέσεις για το μέλλον.
Η ταινία «Αστυνομία, ταυτότητα», θα είναι η επίσημη πρόταση της Ρουμανίας για τα βραβεία Όσκαρ. Για να φτάσει όμως ως εδώ, εκτός από τις θετικές κριτικές που έχει συγκεντρώσει έχει συλλέξει και πολλά βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ, όπως: 1ο Βραβείο στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα στο Φεστιβάλ των Κανών, Βραβείο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI) στο ίδιο φεστιβάλ, 1ο Βραβείο στο Φεστιβάλ του Βούκοβαρ (Κροατία), 1ο Βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Τρανσυλβανία στο Κλουζ- Ναπόκα (Ρουμανία), 1ο Βραβείο στο Εναλλακτικό Φεστιβάλ Ανεξάρτητου Κινηματογράφου της Βαρκελώνης, Ειδική μνεία στο Φεστιβάλ της Λουμπλιάνας (Σλοβενία), Χρυσό Ταύρο (1ο Βραβείο) στο Φεστιβάλ στο Δρόμο της Άγκυρας κλπ.
Στην ταινία πρωταγωνιστούν ο Ντράγκος Μπούκουρ στο ρόλο του Κρίστι και ο Βλαντ Ιβάνοφ στο ρόλο του διοικητή Ανγκελάκε.
Η ταινία θα προβάλλεται από την ερχόμενη Πέμπτη και, όπως αντιλαμβάνεστε από τα παραπάνω, την προτείνω ανεπιφύλακτα.

Στράτος Κερσανίδης - ΕΠΟΧΗ